Bemiddeling: een “change” in litigation, een waardevol alternatief voor procedures voor de rechtbanken

Inleiding

Hoewel elke advocaat de wettelijke plicht (artikel 444 Gerechtelijk Wetboek) heeft zijn cliënt te informeren over alternatieve geschillen beslechtingsmethodes, zien we in de praktijk dat maar al te vaak en te snel of op automatische piloot, wordt gekozen voor de klassieke dagvaarding in commerciële en andere conflicten.

Terwijl er tal van alternatieven zijn voor de klassieke dagvaarding en de erop volgende procedure voor de rechtbanken, alternatieven die minder risicovol, minder kostelijk en sneller in tijd zijn.

De meest efficiënte alternatieve geschillenbeslechtingsmethode daarbij is de bemiddeling.

Wat is bemiddeling?

Bemiddeling is een vertrouwelijk en gestructureerd proces van vrijwillig overleg tussen conflicterende partijen met de medewerking van een onafhankelijke, neutrale en onpartijdige derde die de communicatie vergemakkelijkt en poogt de partijen ertoe te brengen zelf een oplossing uit te werken (artikel 1723/1 Gerechtelijk Wetboek).

De (Europese) wetgever heeft er bovendien voor gezorgd dat de bemiddeling in een gereglementeerd kader kan plaatsvinden waardoor de rechten van partijen worden gevrijwaard, in het bijzonder wat betreft de verjaring, de vertrouwelijkheid en de rechtszekerheid.

Een stapsgewijze modus operandi is ter zake in de artikelen 1723 en verder van het Gerechtelijk Wetboek opgenomen, startende met het bemiddelingsprotocol, de waarborgen tijdens het bemiddelingsproces, … met als doel uit te monden in een door de partijen af te sluiten bemiddelingsakkoord (doorgaans in de vorm van een dading).

Voordelen bemiddeling in vergelijking met de klassieke procedures

De nadelen verbonden aan de klassieke procedures voor de rechtbanken of arbitrale colleges zijn legio: lange doorlooptijd (lange termijnen, mogelijkheid tot beroep, cassatie, …), zeer kostelijk (erelonen, gerechtskosten, arbitragekosten, expertisekosten), openbaarheid, onvoorspelbaarheid zowel wat betreft het resultaat als wat betreft de totale kost, auditverplichtingen, moeilijkheden op vlak van uitvoering van gerechtelijke beslissingen, … Daarnaast leiden gerechtelijke procedures tot escalatie van het conflict waardoor het wantrouwen tussen partijen toeneemt en er een jarenlange aversie en vijanddenken dreigt te ontstaan tussen partijen die in veel gevallen ook in de toekomst nog met elkaar moeten samenwerken.

Bemiddeling laat toe sneller tot een oplossing te komen, oplossing die bovendien niet aan de conflicterende partijen wordt opgedrongen maar door hen zelf op een onderhandelde wijze wordt overeengekomen. Een onderhandelde oplossing laat partijen toe zelf het risico in te perken, zekerheid te bekomen en onderhandelde oplossingen laten toe de uitvoering ervan te regelen, minstens worden deze doorgaans door partijen beter uitgevoerd. In plaats van maandenlange of soms jarenlange procedures, kan men via de bemiddeling op enkele maanden tijd tot een onderhandelde en door partijen gedragen oplossing komen.

Bemiddeling is discreet gelet op de wettelijk voorziene vertrouwelijkheid.

Bemiddeling werkt de-escalerend en kan ertoe bijdragen dat het vertrouwen tussen partijen wordt hersteld, hetgeen van belang kan zijn als deze partijen in de toekomst ook nog met elkaar moeten samenwerken, weze het in een klant–leveranciersverhouding, joint ventures, aandeelhouders onderling, concullega’s edm. …

Bemiddeling: een “change” in de aanpak van conflicten

In een groot aantal rechtbanken heeft men oog voor deze “change” van procedures naar bemiddeling en zal men systematisch partijen via de bemiddelingskamer aanzetten om een bemiddeling aan te vatten vooraleer men overgaat tot de gewone instaatstelling via conclusies en het uiteindelijk pleiten van de zaak. De rechter heeft zelfs de mogelijkheid om de bemiddeling ambtshalve te bevelen (artikel 1724§1 Gerechtelijk Wetboek).

Immers ook voor de rechtbanken zijn er evidente voordelen: elke succesvolle bemiddeling is minstens één procedure minder en draagt bij tot de vermindering van de gerechtelijk achterstand en de overbelasting van de rechtbanken. 

Bemiddeling is niet alleen een optie voor nieuwe of toekomstige geschillen, maar kan op elk moment plaats vinden: zowel voor als na de dagvaarding, zowel in eerste aanleg als in beroep. Het is met andere woorden ook een waardevolle optie in langlopende geschillen.

Elke partij kan aan deze “change” bijdragen

De partijen zelf hebben het meeste voordeel bij deze verandering van litigation naar bemiddeling; er staan hen verschillende mogelijkheden ter beschikking om deze “change” mogelijk te maken: 

1. Allereerst kunnen partijen anticiperen door in hun contractuele verhouding een bemiddelingsfase te voorzien in de zogenaamde “boiler plate”-bepalingen, door opname van een bemiddelingsbeding in de overeenkomst of de algemene voorwaarden. In geval partijen een bemiddelingsbeding zijn overeengekomen zijn ze verplicht een bemiddelingsfase te doorlopen vooraleer ze de gewone rechtbanken of een arbitraal college kunnen vatten.
2. Onmiddellijk na het ontstaan van een conflict kan een partij een bemiddelingstraject voorstellen, men spreekt dan van een buitengerechtelijke bemiddeling.
3. In geval een partij geconfronteerd wordt met een dagvaarding kan men de rechter verzoeken een bemiddeling te bevelen, men spreekt dan van een gerechtelijke bemiddeling.
4. Zelfs in langlopende geschillen kan men overwegen alsnog een bemiddeling aan te vatten lopende de procedure. Het is dan ook aangewezen op geregelde tijdstippen, al dan niet met bijstand van een gespecialiseerd advocaat, de lopende geschillen te auditeren en na te gaan of een bemiddeling zinvol kan zijn.

Conclusie

Bemiddeling heeft een aantal evidente en niet onaanzienlijke voordelen voor elke organisatie die met conflicten wordt geconfronteerd. Bemiddeling kan in elke stand van het geschil een meerwaarde betekenen om tot een onderhandelde oplossing te komen. Belangrijk is dat bedrijfsjuristen zich bewust zijn van de mogelijkheden en de voordelen van bemiddeling, niet alleen voor nieuwe conflicten en geschillen, maar ook voor langlopende procedures.

Joris De Vos
Partner
Insolvency & Dispute Resolution
Mediator – Erkend bemiddelaar in burgerlijke – en handelszaken
joris.devos@dlapiper.com