Screeningsmechanisme voor buitenlandse directe investeringen (“BDI”)

Inleiding en context

1. Onze Belgische economie trekt sinds decennia buitenlandse investeerders aan. Dit heeft vaak geleid tot de verkoop aan buitenlandse aandeelhouders, zonder enige betrokkenheid of controle vanwege een overheid. Somme voorbeelden zijn genoegzaam bekend, de verkoop van rioleringen aan Amerikaanse investeringsfondsen (via de zogenaamde sale and lease back) wellicht iets minder, de mediahetze rond de mogelijke investering van het Chinese staatsbedrijf State Grid in Eandis ligt dan weer wel verser in het geheugen, net zoals de investering van Ping An in Fortis. Het vraagstuk van buitenlandse investeringen krijgt een bijkomende dimensie voor bedrijven die raken aan de nationale veiligheid, en als de investeerder geen Europese partij is.
   
   
2. Op Europees niveau trad de Verordening (2019/452) tot vaststelling van een kader voor de screening van buitenlandse directe investeringen die een negatieve invloed kunnen hebben op de veiligheid of openbare orde van de lidstaten in de Unie intussen in werking. De Verordening creëert geen Europees screeningsmechanisme, maar bepaalt een kader van basisvereisten waaraan een screeningsmechanisme moet voldoen indien de lidstaten beslissen er een te creëren. Er is verder een informatie-uitwisselings- en samenwerkingsplicht in hoofde van de lidstaten die over een screeningsmechanisme beschikken. In het kader van dit Europees samenwerkingsmechanisme is de FOD Economie het nationaal contactpunt voor de Europese Commissie, en staat zij in voor de opvolging van de notificaties van andere lidstaten.

3. Deze Verordening gaf, na een poging op federaal niveau die indruiste tegen onze grondwettelijke bevoegdheidsverdeling, aanleiding tot het samenwerkingsakkoord van 1 juni 2022 “tot het invoeren van een mechanisme voor de screening van directe buitenlandse investeringen”.

Er werden intussen reeds diverse initiatieven genomen door de betrokken overheden van ons federaal bestel om de goedkeuring van dit Samenwerkingsakkoord te organiseren, en dit proces kent in het najaar wellicht zijn definitief beslag met het oog op een inwerkingtreding op (vermoedelijk) 1 januari 2023.

Inhoud van het Samenwerkingsakkoord

We gaan hieronder kort in op de voornaamste bepalingen van het Ontwerp Samenwerkingsakkoord, waar de praktijk verder invulling zal moeten aan geven.

4. Doel. Het samenwerkingsakkoord wenst de nationale veiligheid, de openbare orde en de strategische belangen van de federale overheid, en de diverse gemeenschappen en gewesten te vrijwaren en stelt de procedures en modaliteiten vast inzake het screenen van buitenlandse directe investeringen. Zoals in meerdere adviezen aangegeven dient hierbij een evenwicht te worden gevonden tussen enerzijds het belang van een open economie en anderzijds de (mogelijke) risico’s dat dit meebrengt voor de veiligheidsbelangen.

5. Definities. Het Samenwerkingsakkoord bevat volgende relevante definities:

• Zeggenschap, zijnde, in essentie, rechtstreeks of onrechtstreeks, in feite of in rechte, een beslissende invloed uitoefenen op de activiteit van de onderneming (rechten op het vermogen van de onderneming of de samenstelling, stemgedrag of besluiten van één of meerdere ondernemingsorganen);
• gevoelige informatie is de informatie waarvan de openbaarmaking een aantasting zou vormen van de verdediging van de onschendbaarheid van het grondgebied België, defensie en strijdkrachten, uitwendige en inwendige veiligheid met inbegrip van kernenergie, het voortbestaan van de democratische en grondwettelijke orde, internationale betrekkingen, wetenschappelijk en economisch potentieel, …;
• buitenlandse investeerder, zijnde de natuurlijke persoon met hoofdverblijfplaats buiten de EU, een onderneming uit een niet-EU-land of een onderneming waarbij een UBO zijn hoofdverblijfplaats buiten de EU heeft;
• strategische belangen zijn de belangen die de continuïteit van vitale processen waarborgen, voorkomen dat bepaalde informatie in buitenlandse handen valt en een strategische keuze verzekert.

6. ISC. Er wordt een Interfederale Screeningscommissie (“ISC”) opgericht, bestaande uit 9 leden die de diverse overheden betrokken bij het Samenwerkingsakkoord (FOD Financiën, FOD Binnenlandse zaken, FOD Buitenlandse zaken, Vlaams, Waals en Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en de drie Gemeenschappen) vertegenwoordigen.

7. Toepassingsgebied. Het Samenwerkingsakkoord is van toepassing op buitenlandse directe investeringen die gevolgen kunnen hebben voor de veiligheid, de openbare orde en de strategische belangen van de betrokken overheden en gericht zijn op het vestigen of handhaven van directe betrekkingen tussen de buitenlandse investeerder en de onderneming.

8. Buitenlandse investeringen. De buitenlandse investeringen worden in twee categorieën opgesplitst.
   • Enerzijds zijn er de investeringen die op rechtstreekse of onrechtstreekse wijze resulteren in het verwerven van minstens 25 % (kan worden verlaagd tot 10%) van de stemrechten in ondernemingen of entiteiten die in België zijn gevestigd en waarvan de activiteiten raken aan vitale infrastructuur (er is een lijst van categorieën), technologieën en grondstoffen essentieel voor belangen gerelateerd aan de veiligheid en de openbare orde, de voorziening van kritieke input, de toegang tot gevoelige info, de sector van de private veiligheid, de vrijheid van de media en technologieën van strategisch belang in de biotechnologiesector mits ze voldoen aan bepaalde extra voorwaarden;
   • Anderzijds zijn er de investeringen die op rechtstreekse of onrechtstreekse wijze resulteren in het verwerven van minstens 10 % van de stemrechten in ondernemingen die in België zijn gevestigd en waarvan de activiteiten raken aan sectoren van defensie (met inbegrip van energie, cyberveiligheid,…) en waarvan de jaaromzet in het boekjaar voorafgaand aan het verwerven van minstens 10% van de stemrechten meer dan 100 miljoen EUR bedroeg.

9. Verplichte melding. Buitenlandse investeerders die zeggenschap gaat verwerven dient dit te melden bij het ISC en haar secretariaat na sluiting, maar vóór de tenuitvoerlegging van de overeenkomst, de openbaarmaking van het aanbod tot aankoop of ruil, of de verwerving van een zeggenschapsdeelneming. Partijen kunnen ook een ontwerpovereenkomst aanmelden. Er is ook een aanmeldingsplicht bij verwerving van aandelenbelangen via de beurs.

10. Procedure. Na ontvangst van het dossier (het Samenwerkingsakkoord vermeldt de mee te delen informatie) gaan de bevoegde leden van de ISC over tot de toetsingsprocedure. Hierbij wordt nagegaan of de investering een mogelijke impact zou kunnen hebben op de openbare orde, de nationale veiligheid of de strategische belangen. In voorkomend geval, volgt een screeningsprocedure. De beslissingen van de ISC tot de toelaatbaarheid van de investering of de beslissing tot het opstarten van een screeningsprocedure moeten binnen veertig dagen na ontvangst van het dossier betekend worden aan de partijen. Bij overschrijding van de termijn kan geen screeningsprocedure meer worden ingesteld en wordt de investering geacht toegelaten te zijn. Een aantal specifieke regels betreffen de gevolgen van onvolledige of misleidende informatie.
    
    Tijdens de toetsings- en screeningsprocedure moet de buitenlandse investeerder en de Belgische onderneming de tenuitvoerlegging of voltooiing van de investering staken tot op het ogenblik dat de beslissing wordt betekend aan de aanmeldende partijen dat er geen verdere screeningsprocedure wordt ingesteld of dat de investering wordt toegelaten. Termijnen kunnen uitzonderlijk verlengd worden
    
    De screeningsprocedure mondt uit in een advies aan de bevoegde ministers.

11. Beroepsinstantie. Tegen een beslissing tot niet-toelaatbaarheid van de buitenlandse investering kan uitsluitend bij het Marktenhof beroep worden ingesteld. Het Marktenhof beslist met volle rechtsmacht over de geldboeten die door de ISC werden opgelegd. Het beroep heeft geen schorsende werking. Wanneer het Marktenhof een beslissing vernietigt, wordt de zaak (al dan niet beperkt) teruggezonden naar de ISC waarbij de buitenlandse investering opnieuw wordt onderzocht.

Benoit Samyn