Nieuwe regels m.b.t. de (afwisselende) opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur en vervangingsovereenkomsten

Op 16 maart 2023 keurde de Kamer van Volksvertegenwoordigers een wetsontwerp goed "tot wijziging van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten met het oog op de beperking van de duur van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten".

Het is de bedoeling van de wetgever om de toepassing van de regels die tot nu toe bestonden in geval van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur, van arbeidsovereenkomsten voor een duidelijk omschreven werk of van vervangingsovereenkomsten uit te breiden in geval van een gecombineerde opeenvolging van deze verschillende overeenkomsten.

Tot voor kort kon op basis van een letterlijke interpretatie van de wettelijke bepalingen (artikelen 10 en 11ter van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten) worden gesteld dat de opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur en vervangingsovereenkomsten onderling niet verboden was. In een arrest van 17 juni 2021 heeft het Grondwettelijk Hof deze zienswijze echter onderuit gehaald. Het Grondwettelijk Hof oordeelde immers dat de voormelde wettelijke bepalingen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden, in zoverre zij niet van toepassing zouden zijn in geval van een afwisselende opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur en vervangingsovereenkomsten. De zaak die tot dit arrest had geleid, had betrekking op een werknemer die meer dan 15 jaar bij dezelfde werkgever was tewerkgesteld o.b.v. een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur en vervangingsovereenkomsten, waardoor de verbodsbepalingen van de artikelen 10 en 11ter van de wet van 3 juli 1978 niet van toepassing geacht werden.

De tussenkomst van de wetgever werd dus verwacht.

De nieuwe wet heeft tot gevolg dat een nieuw artikel 11quater ingevoegd werd in de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten. Het nieuwe artikel beoogt de werkzekerheid te vergroten van werknemers die tewerkgesteld worden o.b.v. een opeenvolging van zogenaamde "precaire" arbeidsovereenkomsten.

Het nieuw artikel 11quater van de wet van 3 juli 1978 beperkt voortaan de totale duur van de opeenvolging van een of meerdere overeenkomsten voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk, en een of meerdere vervangingsovereenkomsten tot maximaal twee jaar.

Als deze periode van twee jaar overschreden wordt, dan gelden de regels die van toepassing zijn voor een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur.

Er bestaan echter twee uitzonderingen op dit principe:

• Indien er een aan de werknemer toe te schrijven onderbreking bestaat tussen de opeenvolging van de overeenkomsten. Deze uitzondering bestond reeds o.b.v. de artikelen 10 en 11ter van de wet van 3 juli 1978 voor de opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur, arbeidsovereenkomsten voor duidelijk omschreven werk of vervangingsovereenkomsten. Concreet doet elke aan de werknemer toe te schrijven onderbreking een nieuwe periode van twee jaar van start gaan.

• Wanneer de vervangingsovereenkomst volgt op een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk die door de aard van het werk of door andere wettige redenen zijn gerechtvaardigd. In dat geval wordt deze vervangingsovereenkomst eenmalig buiten beschouwing gelaten. Deze uitzondering geldt met andere woorden enkel voor de eerste vervangingsovereenkomst die volgt op een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk die gerechtvaardigd zijn door de aard van het werk of door andere wettige redenen. Het gebruik van deze uitzondering mag er echter niet toe leiden dat de totale duur van de opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk en van de vervangingsovereenkomsten meer dan drie jaar zou zijn.

De nieuwe wettelijke bepaling is in werking getreden op 8 mei 2023. Zij is dus van toepassing op arbeidsovereenkomsten die vanaf deze datum worden gesloten, met dien verstande dat in geval van opeenvolging van overeenkomsten ook de overeenkomsten die vóór de datum van inwerkingtreding zijn gesloten, mee in aanmerking moeten worden genomen.

Bij een afwisselende opeenvolging van verschillende "tijdelijke" arbeidsovereenkomsten (bijvoorbeeld: twee overeenkomsten voor bepaalde duur gevolgd door een vervangingsovereenkomst) moet er voortaan dus ook op worden gelet dat de totale duur van alle overeenkomsten samen niet meer dan twee jaar bedraagt. Er geldt wel een uitzondering in geval van een aan de werknemer toe te schrijven onderbreking en in geval van een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur of voor een duidelijk omschreven werk, gerechtvaardigd wegens de aard van het werk of wegens andere wettige redenen, voorafgaand aan een vervangingsovereenkomst. (In dit tweede geval mag de totale duur van de opeenvolging van overeenkomsten niet meer dan drie jaar bedragen.)

De reeds bestaande regels m.b.t. de opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde duur (onderling), arbeidsovereenkomsten voor een duidelijk omschreven werk (onderling) of vervangingsovereenkomsten (onderling) blijven overigens onverminderd van toepassing.